کبودرختان؛ نخستین ترک‌شدگان آذربایجان

«بادیج» یکی از پوشاک ایرانیان در زمان صفویه بود که نتوانستم عکسی برایش بیابم اما در تصویر
بالا ساق چاقشور را میبینید که به هر دو پا بسته شده است. مردانۀ ساق چاقشور نیز در شکل
زیر دیده میشود.

بادیج را بر پای میکردند و از ساق چاقشور بلندتر بود و حتی میتوانست مانند شلوار جین کنونی
و نیز شبیه تنبان باشد. در آن زمان شاطران و پیاده‌روان بادیج برپای میکردند. در گیلان و اردبیل
سپاهیان طالشی این ساقها را میپوشیدند و چون اینها را به رنگ آبی می‌پوشیدند به آنها نام
کبودرختان یا آبی‌جامگان دادند. کبودرختان بخشی از مریدان شیخ صفی الدین اسحق بودند و
مریدان تُرک به کبودرختان به ترکی گوگ دولاق می‌گفتند. بادیج یا پاتابه به ترکی «دولاق» است
و گوگ دولاق یعنی پاتابۀ کبود یا بادیج آبی. در حقیقت گیلانیان بویژه تالشیان پوشاک آبی به
این شکل می‌پوشیدند و منابع عثمانی نیز آنها را گوگ دولاق می‌نامیدند.

در سیاحتنامۀ اولیای چلبی گوک دولاقها غیر ترک معرفی شده‌اند و برخی از واژههای زبانشان
آورده شده است. در سدۀ اخیر بارها تلاش شده تا این واژهها را ترکی نشان دهند اما نظرات
مخالف زیاد است بویژه که نسخۀ خطی منتشر نشده تا با دقت بیشتری بررسی گردد. اما به
نظر میرسد واژههای گیلکی و تالشی در قالب ترکی رفته باشند. بنابراین کبودرختان در 350
سال پیش را میتوان نخستین ترک شدگان آذربایجان به شمار آورد و با توجه به منابع دیگر از
زبان تبریزیان در 300 سال پیش که شاید دو واژۀ ترکی بیشتر یافت نشده است میتوان گفت
بیش از دو سده نیست که زبان ترکی در آذربایجان رواج یافته است.