دیدگاههای بنیادی و روشهای کاربردی در نگارش تاریخ ایران

بر پایه این دیدگاه، جوامع شرقی در تکامل تاریخی خویش از همان ادوار و مراحلی گذر کرده اند که جوامع غربی. در دیدگاه مارکسیستی تاریخ، همه جوامع انسانی بر پایه قوانین یکسان تکامل اجتماعی از مراحل پنج گانه تاریخی مارکس (کمون اولیه، برده داری، فئودالیسم، سرمایه داری و کمونیسم) گذر می کنند؛ و تاریخ ایران باستان نیز در بر گیرنده سه مرحله نخستین تکامل اجتماعی است. دیدگاه مارکسیستی تاریخ، همچون دیگر دیدگاههای یک بعدی فلسفی، یافته های تاریخی "ناسازگار" را بر نمی تابد؛ و آنها را نادیده می انگارد. یافته های باستان شناختی و اسناد تاریخی در زمینه کارابزارها و شیوه های تولید اجتماعی در ایران باستان براستی "اندک" اند؛ ولی همین داشته های اندک هم دیدگاه مارکسیستی تاریخ را تأیید نمی کند: تولید جماعتی در سراسر این دوره دیده می شود؛ بی آنکه هیچگاه جایگاه تاریخی خود را به برده داری سپرده باشد. برده داری کلاسیک نیز در هیچ دوره ای از تاریخ ایران یگانه سامانه مسلط اقتصادی – اجتماعی نبوده است. سرانجام سامانه اقتصادی – اجتماعی فئودالی نیز با دو سامانه نامبرده، بویژه از دوره سلوکی و اشکانی، همزیستی داشته است.