اختلالات حرکتی در انسان

دکتر سید سلمان فاطمی [ متخصص داخلی مغز و اعصاب ]

اختلالات حرکتی :
ما در جهانی هستیم و درکی را به کمک اندامهای حسی خود از آن داریم و بر اساس درک خود از پیرامون خویش ،تحرکاتی را در بدن خود خواهیم داشت.برخی از این تحرکات ، ارادی و برخی دیگر غیر ارادی است . اعمال ارادی شاید بیشتر مربوط به انسان باشد که با قدرت به کار انداختن قسمت حرکتی مغز انجام میشود و اعمال غیر ارادی یا رفلکسی ، مواردی است که بین انسان و حیوان مشترک است .مثلا دیدن گرگی که ناگهان قصد دارد بر شما حمله کند ، سبب میشود به صورت غیر ارادی پا به فرار بگذارید و این واکنش ،. میراثی است که در دیگر حیوانات و چهار پایان هم دیده میشود.
مثال در مورد حركات كاملا إرادی در إنسان ، دیدن یتیمی گرسنه و ناشناس است كه سبب میشود تا به صورت ارادی دستتان را در جیبتان بکنید و بدون فشارهای ناشی از ژنهای خودخواه و روابط خانوادگی ، به او کمکی نمایید .پس واکنشهای ما یا به صورت ارادی و از روی تعقل انجام میشود و یا رفلکسهای واکنشی است که گاهی بین ما و حیوانات مشترک است .یکی از رفلکسها و واکنشهای جالبی که به عنوان میراثی از گذشته های خیلی دور، در حد میلیون سال، در ما باقی مانده است ، رفلکس کف دستی درنوزادان است .
چهارپایان پیش از ما ،نوزادشان برای آنکه به بدن مادر چسبیده و متصل بماند ، این رفلکس را داشتند تا به محض تماس کف دست نوزاد با بدن پر موی مادر ، انگشتان جمع شود و با گرفتن موهای بدن مادر، به بدن مادر متصل بمانند . در ما هم این واکنش و حرکت رفلکسی به صورت جمع شدن انگشتان به محض تماس کف دست نوزاد وجود دارد ، هرچند به دلیل مو دار نبودن بدن مادر و کم مو بودن بدن پدر ، آن کاربرد مفید در حیوانات را در انسان ندارد ولی به عنوان میراثی تکاملی هنوز در انسان وجود دارد .گاهی در برخورد با محیط، انسان آنگونه که باید واکنش نشان نمیدهد(چه در مورد واکنشها و عملکردهای ارادی و چه در مورد واکنشها و عملکردهای غیرارادی ) یا بیش از آن مقدار که باید، واکنش نشان میدهد .
بر این اساس دو اختلال حرکتی را شاهدیم :
۱- اختلال کمبود حرکت مانند فلج یا کندی بدن یا خشکی و سفتی اندام یا کند شدن تفکر و پردازش اطلاعات
۲- اختلال افزایش حرکت مانند لرزش اندام یا حرکات چرخشی در اندامها و یا اختلالات افزایش تحرک در افکار و هیجانات
نقش برخی مواد مانند دوپامین و سروتونین در ایجاد حرکت ، برجسته هست به طوریکه در کاهش این مواد در مغز ، ما شاهد برخی اختلالات کندی حرکت در بیماری پارکینسون و یا بیماری افسردگی هستیم .همچنین سالم بودن سلولهایی که این مواد از آنها ترشح میشود یا روی آنها اثرمیکند هم مهم هست .
با اختلالات کندی حرکت چه کنیم ؟
۱- اگر اختلال به دلیل تخریب سلولهای مغزی است مثلا سکته مغزی ، میتوان از مکانیسم نوروپلاستیسیتی کمک گرفت . در این روش ،شما سعى میكنید تا عملكرد سلول آسیب دیده را سلولهای سالم مغزی بر عهده بگیرند و این كار نیازمند تمرینات فراوان و بالا بردن قدرت اراده است .توانایی های مغزی بالای انسان و قدرت اراده او، سبب میشود تا بتواند سلولهای مغزی خاصی را استخدام کند و حتی نقشهای خاصی را به آنها بدهد و سلولهای مغزی را به استخدام خود در آورد، به گونه ای که اسیر مغز مادی خود نباشد بلکه مغز مادی را اسیر اراده و تصمیم خود کند .و همین قدرت انسان ، اساس نوروپلاستیسیتی را تشکیل میدهد.همچنین استفاده از مواد حمایت كننده از سلولهای مغزى مانند ویتامین دی و یا روغن امگا سه یا ترکیبات نباتی مانند کندر میتواند مفید باشد .
٢- در كاهش سروتونین در بیماری افسردگی ، از ترکیبات بالا برنده سروتونین استفاده میشود مثلا موادی هست که سروتونین را بالا میبرد مانند داروهای جلوگیری از تجزیه سروتونین در بدن .همینطور انجام فعالیتهای ورزشی هم به افزایش سروتونین مغز کمک میکند .
۳- در کمبود دوپامین در بیماری پارکینسون از مواد حاوی دوپامین مانند موز یا جوانه گندم و یا داروهای دوپامینی و یا مواد افزاینده دوپامین در مغز استفاده می شود
با اختلالات افزایش فعالیت مانند لرزش و دیستونی و .... چه کنیم ؟اگر علت تخریب سلولهای مهاری در مغزهست ،باز بکوشد تا سلولهای دیگر مغز را به انجام برخی فعالیتهای مهاری وادار کند و این ، باز همان استفاده از نوروپلاستیسیتی است . اگر علت، افزایش دوپامین هست ، میزان دوپامین کاهش یابد. مثلا در بیماری های سایکوتیک ، شاهد توهم و افزایش غیر طبیعی عملکرد مغز هستیم که میتوان با استفاده از داروهایی برای کاهش دوپامین علائم آن را کاهش داد .
در لرزش ، میتوان با توجه به علت آن از ترکیبات کاهنده لرزش مانند بتا بلوکر و برخی ضد تشنجها مانند پریمیدون یا لیسکانتین استفاده کرد . اگر علت لرزش، بیماری پارکینسون هست ، استفاده از ترکیبات ضد استیل کولین کمک کننده هست .در برخی موارد اختلالات حرکتی مانند حرکات چرخشی، تیک یا دیستونی یا کره وبالیسم ، میتوان از تخلیه کننده های مرکزی دوپامین مانندتترابنازین یا رسرپین یا داروهای ضدسایکوز مانند ریسپرریدون یا ترانکوپین استفاده کرد .اگردرمانهای دارویی جواب ندهد ، میتوان از تزریق سم بوتولینیم و در مراحل بعد از درمان جراحی استفاده نمود . فیلمی از عمل جراحی ای که اخیرا در شیرازانجام شده است در زیر نمایش داده میشود
اختلالات حرکتی در انسان - پزشک آنلاین