افزایش مالیات در زمان خسرو دوم پرویز؟

ساخت وبلاگ
نادرستی افزایش مالیات زمان خسرو دوم به استناد به کتاب مجموعه قوانین سریانی بختیشوع

اصلاحاتی که قباد اول آغاز کرد و خسرو اول ادامه داد،در وهله ی اول بر ممیزی و ثبت اراضی استوار بود.تغییر شیوه ی بدوی تعیین خراج از طریق ممیزی و ثبت اراضی امکان پذیر بود.در منابع تاریخی درباره ی نحوه ی اجرای آن چنین آمده است:

"قباد در اواخر سلطنت خود فرمان داد اراضی،کوه ها و دره ها ممیزی و مساحی شوند تا تعیین میزان مالیاتی میسر شود.این کار تا پیش از مرگ او به پایان نرسید.خسرو،فرزند او،امر کرد آن را تا پایان کار ادامه دهند،درختان زیتون و نخل های خرما را هم احصاء کنند.او فرمان داد تعداد سرها را نیز بشمارند،یعنی افراد مشمول مالیات سرانه را سرشماری کنند.همه ی داده ها طبق این شاخص مرتب شد.مبلغ کل مالیات محسابه شده ثابت بود و طی سه قسط در سال دریافت می شد.سپس خسرو اول دستور داد مردم را فراخواند و دبیران میزان خراج را که قبلاً حساب شده بود به آنها ابلاغ کنند.حال این که خسرو دقیقاًچه کسانی را دعوت کرده بود،کدام طبقات جامعه به این گردهمایی فراخوانده شده بودند، اطلاعی در دست نیست،اما بعید است غیر از زمینداران بزرگ و اشراف،نمایندگان زمینداران متوسط و صاحب منصبان دولتی در میان دعوت شدگان باشند.خسرو خطاب به حضار گفت که مبلغ مالیات مالیات حساب شده،بابت زمینی که کشت شده و اندازه ی آن برحسب"گریب"[جریب]تعیین شده است،بابت نخل های خرمای احصاء شده،درختان روغنی شمارش شده،و از"سرها"دریافت خواهد شد.خراج باید سالی سه بار پرداخت شود.بدین طریق خرانه ی دولت به منابع مورد نیاز دست خواهد یافت،و در صورت وقوع جنگ،مالیات های جدید به مردم نخواهد شد".

نقطۀ ضعف بارز این اصلاحات،مسئلۀ بازبینی و اصلاح نحوه ی ممیزی و ثبت اراضی مطابق تغییرات ناشی از شرایط طبیعی بود.یک آبراه یا چشمه ی آب ممکن است بخشکد و تاک از محصول باز بماند.اما در برخی از نسخه های فارسی تاریخ طبری از قول شاه نقل شده است که ممیزی و ثبت اراضی به طور سالانه تجدید خواهد شد.سپس خسرو اول افرادی را برگزید تا مبلغ کل را نسبت به شاخص های ویژگی کشت،حاصلخیزی،و تراکم جمعیت،تقسیم کنند.تعیین مبلغ نهایی مالیات و تقسیم آن بر نواحی و بخش ها ضروری بود . مالیات اراضی بابت همه ی انواع کشت ها،شامل گندم،جو،برنج،یونجه،خرما،ز یتون،و انگور،دریافت می شد.قیمت گذاری محصولات نسبت به هر بخش زیر کشت انجام می شد : از یک گریب زمین زیر کشت غلات،یک درهم و از یک گریب تاکستان،هشت درهم،از یک گریب یونجه،هفت درهم دریافت می شد.

روستاهایی که متمرکز نبودند و به طور انفرادی کشت می کردند،و همچنین صاحبان صیفی جات مشمول پرداخت هیچ گونه خراجی نبودند.ساکنان نسبت به وضع مالی خود ملزم به پرداخت مالیات سرانه به میزان دوازده،هشت،شش،یا چهارده درهم بودند.اغلب آنها کمترین مقدار را پرداخت می کردند.نجبا و اشراف، روحانیان،صاحب منصبان کشوری،دبیران،و سپاهیان هم از پرداخت مالیات سرانه معاف بودند...

در تلمود بابلی نیز شواهدی از نظام مالیاتی ایران ساسانی وجود دارد.در تلمود به دو نوع مالیات task و karaga اشاره شده است.task به مالیات ارضی و karaga به مالیات سرانه تعبیر می شود.karaga از انسان،یعنی انسان ذی روح اخذ می شد،و آن به روایت تلمود"بر ذمّۀ مردم بود. task یا taska شکل یونانی شده ی tazik یونانی است.اطلاق این اصطلاح یونانی به مالیات ارضی در ایران، حاکی از ارتباط آن با شیوه هایی است که در بیزانس به کار می رفت و یهودیان نیز آن را به همین منظور مورد استفاده قرار دادند.

متأسفانه از دفاتر ثبت،یا کتاب های دبیران دولت ساسانیان هیچ نمونه ای باقی نمانده است.ابویوسف یعقوب در کتاب الخراج می گوید که سیاهه ها(diwan) سوختند و نابود شدند و اکنون مشخص نیست محتوای آنها چه بوده است.

این جانب مقاله ی کتاب قانون سریانی را با اطلاعات موجود دربارۀ نظام مالیاتی ایران مقایسه و مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و در مقالۀ خاصی ارائه کرده ام. لازم است به این نکته توجه داشته باشیم که هیچ اطلاعاتی درباره ی تغییرات احتمالی مالیات ها در دورۀ خسرو دوم در دست نیست.ترتیبی که در دوره ی پدربزرگ او،خسرو اول،بنیان نهاده شد،تا پایان دودمان ساسانیان پابرجا ماند.این نکته نیز بسیار حائز اهمیت است که سوریه ای ها در تشکیل پیوندها و مناسبات فرهنگی ایران و بیزانس و تأثیرات متقابل آن دو،نقش میانجی را بر عهده داشتند.(ص.۱۵۶_۱۴۸)

پیگولوسکایا.نینا،ایران و بیزانس در سده های ششم و هفتم میلادی،ترجمه کامبیز میربهاء،تهران،ققنوس،۱۳۹۱

گفتگوی هم میهن...
ما را در سایت گفتگوی هم میهن دنبال می کنید

برچسب : نویسنده : محمد رضا جوادیان fhammihan بازدید : 181 تاريخ : جمعه 10 فروردين 1397 ساعت: 9:06