برهان انسان معلق یا هوای طلق

برهان انسان معلق یا هوای طلقبرهان انسان معلق یا هوای طلق

برهان «انسان معلق» یا به قول پرفسور ژیلسن «انسان پرنده» از دقیق‌ترین و عمیق‌ترین دلایل تجربی و فلسفی ابن سینا راجع به اثبات وجود نفس و مغایرت آن با بدن بوده و به همین جهت در طی قرون وسطی در اروپا شهرت و نفوذ بسیار داشته و مورد تحسین و اعجاب فلاسفه "اسکولاستیک" واقع شده است. گوئی خود شیخ، به این برهان علاقه و عنایت خاص داشته و برای آن، ارزش و اهمیت فراوان قائل بوده است و به همین مناسبت آن را دو مرتبه در کتاب شفا و یک مرتبه در اشارات به تفصیل بیان کرده و در رساله «اضحویه» و «رساله فی معرفة النفس الناطقة و احوالها» بدان اشاره نموده است.

مضمون این برهان این است که هر انسانی در بیداری و حتی در حالت خواب و بی هوشی و مستی، خود را می‌شناسد و از واقعیت خویش غافل نیست. اگر انسان را به صورت " معلق در فضا" در نظر بگیریم – به گونه‌ای که به هیچ وجه، توجه او به بدنش امکان نداشته باشد- باز هم از خود و "من" خویش غافل نخواهد بود. این برهان از ابن سینا مبتنی بر این فرض است اگر تصور شود که شخصی با قوای عقلی و جسمی کاملی متولد شده و هیچ گونه تجربه و علم سابقی نداشته است، سپس صورتش پوشیده شود، به طوری که هیچ چیز از آنچه در اطراف او است را نمی‌بیند. این شخص در هوا در خلا نگهداشته شده به نحوی که با هیچ چیز برخوردی ندارد و چون اندامهایش از یکدیگر فاصله دارند، هیچ گونه تماسی و تلاقی با هم نمی‌یابند. وی با چنین حالتی هرگز در موجودیت خودش شک نمی‌کند، هرچند اثبات وجود هر چیزی از اجزایش بر او دشوار است، حتی نمی‌تواند تصور جسم کند. وجودی که او احساس می‌کند، مجرد از مکان و طول و عرض و عمق است. بنابراین تصور او از موجودیت خودش، هرگز از راه حواس یا از طریق جسم نیست. پس باید از مبدا دیگری که غیر از جسم و با جسم مغایرت کامل دارد بوده باشد و آن نفس است.

منبع: برهان هوای طلق - ویکی فقه

دوستان علاقمند به فلسفه ذهن نظرتان راجع به این استدلال شیخ الرئیس چیه؟

گفتگوی هم میهن...